Mbi 8 milion vdekje të hershme nga ndotja e ajrit
Ndotja e ajrit mund të jetë duke shkaktuar dyfishin e vdekjeve të hershme në vit në Evropë, më tepër sesa është vlerësuar më parë, sipas një studimi të botuar në European Heart Journal.
Duke përdorur një metodë të re të modelimit të efekteve të burimeve të ndryshme të ndotjes së ajrit në normat e vdekjeve, studiuesit zbuluan rreth 790,000 vdekje shtesë në mbarë Evropën në vitin 2015 dhe 659,000 vdekje në 28 shtetet anëtare të Bashkimit Europian ( EU-28). Nga këto vdekje, midis 40-80% ishin për shkak të sëmundjeve kardiovaskulare (CVD), të tilla si sulme në zemër dhe goditje në tru. Ndotja e ajrit shkaktoi dy herë më shumë vdekje nga CVD si dhe nga sëmundjet e frymëmarrjes.
Studiuesit zbuluan se ndotja e ajrit shkaktoi rreth 8.8 milionë vdekje shtesë në nivel global në vend të 4.5 milionëve të mëparshëm. Bashkë-autori i studimit, profesor Thomas Münzel, i Departamentit të Kardiologjisë të Qendrës Mjekësore Universitare Mainz, në Mainz të Gjermanisë, tha: “Në këtë perspektivë, kjo do të thotë se ndotja e ajrit shkakton më shumë vdekje shtesë në vit sesa pirja e duhanit , vlerësimet e Organizatës Botërore të Shëndetësisë ishin përgjegjëse për një vdekje shtesë prej 7.2 milionë në vitin 2015. Pirja e duhanit është e shmangshme, por ndotja e ajrit nuk është.
Numri i vdekjeve nga sëmundjet kardiovaskulare që mund t’i atribuohen ndotjes së ajrit është shumë më i lartë se sa pritej. Vetëm në Evropë, numri i vdekjeve të tepërta është gati 800,000 në vit dhe secila nga këto vdekje përfaqëson një reduktim mesatar të jetëgjatësisë prej më shumë se dy vjetësh.”
Hulumtuesit përdorën të dhënat e ekspozimit nga një model që simulon proceset kimike atmosferike dhe mënyrën se si ato ndërveprojnë me tokën, detin dhe kimikatet e emetuara nga burime natyrore dhe njerëzore, si prodhimi i energjisë, industria, trafiku dhe bujqësia. Ata i zbatuan ato në një model të ri të ekspozimit global dhe normave të vdekjeve dhe të dhënave nga OBSH, që përfshin informacion mbi dendësinë e popullsisë, vendet gjeografike, moshat, faktorët e rrezikut për disa sëmundje dhe shkaqet e vdekjes. Ata u përqendruan veçanërisht në nivelet e grimcave të imëta ndotëse të njohura si ‘lëndë grimcale’ që janë më pak ose të barabartë me 2.5 mikronë në diametër – të njohur si PM2.5 – dhe ozonit.
Në mbarë botën, hulumtusit zbuluan se ndotja e ajrit është përgjegjëse për 120 vdekje shtesë në vit për 100,000 banorë. Në Evropë dhe në BE-28, ajo ishte edhe më e lartë, duke shkaktuar 133 dhe 129 vdekje shtesë në vit për 100,000 njerëz, respektivisht.
Kur ata vëzhguan në vende të veçanta, studiuesit zbuluan se ndotja e ajrit shkaktoi një vdekje të tepërt prej 154 në 100,000 në Gjermani (një reduktim prej 2,4 vjet në jetëgjatësinë), 136 në Itali (reduktim i jetëgjatësisë prej 1,9 vjetësh), 150 në Polonia (reduktimi i jetëgjatësisë prej 2.8 vjet), 98 në Britani të Madhe (reduktimi i jetëgjatësisë prej 1.5 vjetësh) dhe 105 në Francë (reduktimi i jetëgjatësisë prej 1.6 vjet). Shkalla e vdekshmërisë së tepërt ishte veçanërisht e lartë në vendet e Evropës Lindore, si Bullgaria, Kroacia, Rumania dhe Ukraina, me mbi 200 çdo vit për 100,000 banorë.
Bashkë-autori, profesori Jos Lelieveld i Institutit Maks-Plank të Kimisë në Mainz dhe Institutit të Qipros Nikosia, tha: “Numri i madh i vdekjeve shtesë të shkaktuara nga ndotja e ajrit në Evropë shpjegohet me kombinimin e cilësisë së ajrit të dobët dhe popullsia e dendur, e cila çon në ekspozimin që është ndër më të lartat në botë. Edhe pse ndotja e ajrit në Evropën Lindore nuk është shumë më e keqe se në Evropën Perëndimore, numri i vdekjeve të tepërta që ajo shkaktoi ishte më i lartë. Megjithatë mendojmë se kjo mund të shpjegohet me më shumë kujdes shëndetësor të avancuar në Evropën Perëndimore, ku jetëgjatësia përgjithësisht është më e lartë”.
Si rezultat i këtyre gjetjeve, studiuesit thonë se qeveritë kombëtare dhe agjencitë ndërkombëtare duhet të ndërmarrin veprime urgjente për të zvogëluar ndotjen e ajrit, duke përfshirë rivlerësimin e legjislacionit për cilësinë e ajrit dhe uljen e kufizimeve aktuale të BE-së në nivelet mesatare vjetore të ndotjes së ajrit sipas Udhëzimeve të OBSH-së.
Profesorët Münzel dhe Lelieveld theksojnë se, sa i përket ndotjes së ajrit, grimcat PM2.5 janë shkaku kryesor i sëmundjeve të frymëmarrjes dhe kardiovaskulare. Aktualisht, kufiri mesatar vjetor për PM2.5 në BE është 25 μg / m3 (mikrogramë për metër kub), që është 2.5 herë më i lartë se udhëzuesi i OBSH prej 10 μg / m3. Edhe në këtë nivel, disa vende evropiane rregullisht e tejkalojnë kufirin.
Prof. Münzel tha: “Lidhja midis ndotjes së ajrit dhe sëmundjeve kardiovaskulare, si dhe sëmundjeve të frymëmarrjes, është e mirë vendosur. Kjo shkakton dëme në enët e gjakut përmes stresit oksidativ të rritur, i cili pastaj çon në rritje të presionit të gjakut, diabetit, goditjes së zemrës.”
Profesor Lelieveld tha: “Meqenëse shumica e lëndëve të grimcave dhe ndotësve të tjerë të ajrit në Evropë vijnë nga djegia e lëndëve djegëse fosile, urgjentisht ne duhet të kalojmë në burime të tjera për të gjeneruar energji. Kur përdorim energji të pastër dhe të rinovueshme, ne nuk përmbushin vetëm Marrëveshjen e Parisit për të zbutur efektet e ndryshimeve klimatike, ne gjithashtu mund të ulim normat e vdekjeve të lidhura me ndotjen e ajrit në Europë deri në 55% “.
Sipas Prof. Lelieveld, përmbajtja e pluhurit të imët në ajër mund të reduktohet më tej duke kufizuar emetimet bujqësore, të cilat janë përgjegjëse për një sasi relativisht të madhe të ndotjes së grimcave dhe për numrin shtesë të vdekjeve në Evropë.
Kufizimet e studimit përfshijnë faktin se ka paqartësi statistikore që rrethon vlerësimet, kështu që madhësia e efektit të ndotjes së ajrit në vdekje mund të jetë më i madh ose më i vogël.
Burimi: Science Daily
Foto: javanews