Pangea: Fillojnë kërkime që mund të ndryshojnë gjithçka që dimë për ndryshimet klimatike
Në ishull nuk ka stacione benzine, dyqane rrobash ose furra buke. Ka vetëm dy taverna, njëra prej të cilave shërben edhe si mini market dhe zyrë postare
Ishulli grek Antikythera, është i vendosur aty ku bashkohen tri detet, është meteorologjikisht ‘tenxhere e shkrirjes’. Në të është e mundur të gjesh rërë nga Saharaja, material vullkanik nga vullkani Etna dhe prush nga zjarret e pyjeve kanadeze në të njëjtën kohë, shkruan BBC.
Nga anija, duket vetëm si një grumbull gurësh të thatë të hedhur në Detin Egje, por udhëzuesit turistikë menjëherë tregojnë se turistët po përgatiten për blunë në një rreth prej 180 gradësh.
– Sigurohuni që dera e dhomës tuaj të jetë gjithmonë e mbyllur, sepse deleve u pëlqen të hyjnë në shtëpi të paftuara, paralajmëron Maria Tsichla. Ajo udhëtoi në këtë ishull të largët për të eksploruar. Në fakt, ajo është një nga shkencëtarët e klimës së observatorit gjeofizik Pangea.
Ky projekt ambicioz ka vepron që nga viti 2017 me synimin për të tërhequr shkencëtarë nga e gjithë bota në këtë ishull shkëmbor grek, për të formuar një komunitet shkencor global për të luftuar ndryshimin e klimës.
Shumica e banorëve të këtij ishulli jetojnë në fshatin Potamos, ndërsa pjesa tjetër e ishullit është e pabanuar. Të gjithë banorët nxituan të përshëndetnin anijen me të cilën shkencëtarët dhe gazetarët po mbërrinin në 4.30 të mëngjesit.
“Ardhja e çdo anijeje këtu do të thotë një festë e vërtetë,” shpjegoi Maria.
Ishull me pak popullsi
Gjatë vitit, vetëm 22 njerëz jetojnë në Antikythera. Por kjo së shpejti mund të ndryshojë për shkak të këtij plani madhështor për ta kthyer ishullin në një superstacion meteorologjik botëror.
Ishulli ndodhet midis Kretës dhe Kytheres, në pikën ku bashkohen tri dete: detet Egje, Jon dhe Kretë. Kjo është arsyeja pse është një pikë unike gjeostrategjike.
– Antikythera është e vendosur në kryqëzimin e masave ajrore nga të gjitha kontinentet, thotë shkencëtari i klimës nga Observatori Kombëtar në Athinë, Vassilis Amiridis. Kjo do të thotë, shpjegon ai, se pikërisht mbi këtë ishull grek mund të gjenden grimca ajri nga të gjitha kontinentet, të cilat janë në gjendje të marrin temperaturën, lagështinë dhe vetitë e tjera karakteristike të vendit të origjinës së këtyre grimcave të ajrit. Kjo është arsyeja pse Antikythera konsiderohet si një ‘djersë e shkrirë’ meteorologjike (vazoja e shkrirjes). Përveç kësaj, nuk ka ndotje të dritës në ishull, që do të thotë se shkencëtarët mund të vëzhgojnë lehtësisht qiellin, shkruan BBC.
Aty është e mundur të gjesh rërë nga Sahara, hi nga Etna dhe prush nga zjarret në pyjet Kanadeze. Për shembull, në gusht 2018, u detektuan grimca të prushit nga një zjarr në Kanada nga disa javë më parë. Këto grimca udhëtuan për 15 ditë dhe më pas u ulën në Antikythera.
Laborator natyror
Kjo është shumë e rëndësishme, sepse një vend ku grimcat grumbullohen nga pjesë të ndryshme të botës thotë shumë për procesin e transportimit të këtyre grimcave, të cilat mund të ndihmojnë të kuptojnë fenomenet ekstreme të motit dhe të krijojnë një sistem paralajmërues të hershëm për situata të tilla, si dhe të ndihmojnë në parashikimin e mënyrës se si ndryshimi i klimës po ndikon në mot.
– Ky ishull është si një laborator natyror, ku mund të studiohet se si grimcat e aerosolëve krijojnë re, e cila është një fenomen kryesor për të kuptuar dhe ngadalësuar ndryshimin e klimës, thotë Amiridis.
Projekti Pangea kohët e fundit mori 25 milionë dollarë mbështetje nga Bashkimi Evropian. Ekipi, i cili aktualisht përbëhet nga 30 shkencëtarë, kryesisht inxhinierë dhe fizikanë, do të përdorë këto fonde për të instaluar teknologjinë më të fundit në ishull.
– Njohuritë konvencionale thonë se grimcat e pluhurit orientohen rastësisht në atmosferë. Themi se ato në ajër mund të rreshtohen vertikalisht, shton Amiridis. Nëse teoria e Pangeas rezulton e saktë, gjë që shkencëtarët do ta dinë për rreth një vit, gjithçka që dihet deri më tani për ndryshimin e klimës mund të duhet të rishikohet.
– Grimcat e pluhurit të vendosura vertikalisht mundësojnë që 10-20 për qind më shumë rrezatim të kalojë nëpër atmosferë, shpjegon Amiridis, duke shtuar se kjo mund të rezultojë në një planet gjithnjë e më të ngrohtë.
‘Një frymë e freskët’
Si pjesë e projektit Pangea, është planifikuar të instalohen 40 instrumente të tjerë shkencorë në ishull në tre vitet e ardhshme.
Aktualisht, shkencëtarët vijnë në ishull në grupe me pesë veta një herë në muaj, por plani është që grupe studiuesish ndërkombëtarë të jetojnë në ishull në bujtina të ndërtuara posaçërisht, për periudha më të gjata kohore. Gjatë vitit, vetëm një kilometër katror i këtij ishulli është i banuar, nga gjithsej 22 kilometra katrorë.
Nuk ka stacione benzine, dyqane rrobash ose furra buke në ishull. Ka vetëm dy taverna, njëra prej të cilave shërben gjithashtu si një mini market dhe zyrë postare. Nga 22 banorët e përhershëm të ishullit, ata nën moshën 65 vjeç janë në pakicë.
Vitin e kaluar, Kisha ortodokse greke ofroi të paguante njerëzit për t’u vendosurnë ishullin e populluar pak, por ideja nuk u materializua. Banorët e mbetur shpresojnë se projekti Pangea do të ndryshojë ishullin e tyre. Ardhja e shkencëtarëve tani festohet si diçka që do t’u sjellë atyre një frymë të freskët, shkruan BBC./bbgreenkosova
Burimi: BBC
Fotot: Getty Images