Raporti i Përparimit 2021 për Kosovën

Agjenda e gjelbër dhe lidhja e qëndrueshme: Energjia

Politika e BE -së për energjinë mbulon furnizimin me energji, infrastrukturën, tregun e brendshëm të energjisë, konsumatorët, energjinë e rinovueshme, efikasitetin e energjisë, energjinë dhe sigurinë bërthamore dhe mbrojtjen nga rrezatimi. Kosova ka një nivel përgatitjeje në fushën e energjisë. Kosova ka bërë njëfarë përparimi, me rritjen e investimeve në energji të rinovueshme, duke arritur qëllimet e vitit 2020 sipas Traktatit të Komunitetit të Energjisë dhe ka zhvilluar ndërlidhjen me rrjetet energjetike të rajonit. Në përputhje me parimet dhe përparësitë e Axhendës së Gjelbër për Ballkanin Perëndimor, rishikimi i Strategjisë dhe Planit të Veprimit të Energjisë duhet të sigurojë koherencën e tyre me Planin Kombëtar të Integruar të Energjisë dhe Klimës dhe të vendosë politika dhe masa për të arritur ato objektiva në mënyra më kosto-efektive.

Varësia nga qymyri

Foto:www.mining.com

Kosova mbetet shumë e varur nga qymyri, i cili përveç që është burim dominues i emetimit të gazeve serrë, shkakton rreziqe serioze për shëndetin dhe mjedisin. Rekomandimet nga raporti i mëparshëm janë adresuar vetëm pjesërisht. Në vitin e ardhshëm Kosova duhet në veçanti:

Për të forcuar më tej sigurinë e furnizimit me energji, Kosova duhet të zbatojë disa masa të reformës së lidhjes, siç janë funksionimi i vazhdueshëm i degës së Bursës së Energjisë Energjetike Shqiptare (ALPEX) në Kosovë, rritja e kapaciteteve ndërkufitare dhe koordinimi i kapaciteteve ndërkufitare me të gjithë Operatorët e Sistemit të Transmetimit fqinj.

Termocentralet

Me 98% të energjisë elektrike të prodhuar nga dy termocentrale të vjetruara dhe shumë ndotëse të linjitit, sistemi energjetik i Kosovës mbetet shumë jofleksibil. Kjo i shton ndjeshëm ndotjen e madhe të ajrit në Kosovë dhe problemet mjedisore dhe shëndetësore. Kosova duhet të vazhdojë punën për dekomisionimin e pjesëve të vjetruara të termocentralit Kosova A, ku ka nevojë urgjente për gjetjen e një lokacioni për deponimin e mbeturinave të rrezikshme. Punimet për të përmirësuar performancën mjedisore të termocentralit Kosova B kanë filluar në vitin 2020 dhe pritet të sjellin nivelet e emetimeve të gazrave në përputhje me acquis të BE-së. Kuadri ligjor duhet të përafrohet me Direktivat e BE -së për impiantet e mëdha të djegies dhe emetimet industriale. Kosova braktisi projektin për ndërtimin e termocentralit të ri 500 MË me bazë thëngjilli (“Kosova e Re”) pasi kompania e përzgjedhur për të ndërtuar termocentralin e ri njoftoi në mars 2020 se nuk do të vazhdojë me projektin.

Enrgji të ndryshme

Foto: www.economist.com

Zhvillimi i infrastrukturës së gazit nuk përcaktohet në Strategjinë e ardhshme të Kosovës për energji. Investimet dhe përgatitjet vazhdojnë për realizimin dhe zgjerimin e gazsjellësit TransAdriatik. Vlerësimi i ndërlidhjes ndërmjet Kosovës dhe Shqipërisë tashmë ka përfunduar, ndërsa një studim parafizibiliteti për gazsjellësin Kosovë-Maqedonia e Veriut është ende në vazhdim. Të dy projektet kanë potencial për të ndihmuar në tranzicionin e energjisë larg nga qymyri dhe stabiliteti i rrjetit të energjisë. Për sa i përket tregut të brendshëm të energjisë, mbetet i domosdoshëm zbatimi i hapjes së tregut me pakicë, si dhe rregullimi gradual i tarifave të energjisë, duke reflektuar rritjen e pritshme të kostove dhe masat zbutëse për konsumatorët më të prekshëm.

Zyra e Rregullatorit për Energji tashmë është funksionale me një bord të kompletuar. Kosova bëri disa hapa në zbatimin e acquis të BE -së për tregtinë e naftës dhe rezervat e detyrueshme të naftës, si dhe biokarburantet dhe bio lëngjet. Kosova arriti pjesën e saj të synuar të energjisë nga burimet e ripërtëritshme në vitin 2020, e cila u rrit në 25.7%. Deri në fund të vitit 2020, Kosova ka regjistruar gjithsej 139 MË energji të ripërtëritshme, 95 MË hidroenergji, 34 MË erë dhe 10 MË energji diellore. Rritja është për shkak të një hidroenergjie shtesë prej 19 MË. Pavarësisht nga kjo rritje, trendi aktual duhet të rishikohet për të arritur qëllimet ambicioze të Axhendës së Gjelbër për Ballkanin Perëndimor.

Duhet të bëhet një vlerësim i burimeve alternative të qëndrueshme të energjisë, në përputhje me tranzicionin e qëndrueshëm të gjelbër në BE. Miratimi i një Plani Kombëtar të integruar të Energjisë dhe Klimës duhet të paraqesë objektivat e energjisë së rinovueshme për vitin 2030 dhe të vendosë politika dhe masa për t’i arritur ato në mënyrën më ekonomike. Duhet të ndërmerren masa për vënien në funksion të termocentralit të biomasës në Gjakovë.

Hidrocentralet

 Zhvillimi i hidrocentraleve të vegjël u përball me rezistencë të fortë publike për shkak të shqetësimeve mbi ndikimin e tyre në mjedis. Çdo projekt i ri duhet të jetë në përputhje me acquis të BE-së për koncesionet dhe mjedisin, dhe ato duhet të shoqërohen gjithmonë nga vlerësimet e duhura të ndikimit mjedisor dhe social. Rregullat ekzistuese për dhënien e mbështetjes prodhuesve të energjisë së rinovueshme duhet të përfshijnë një proces konkurrues dhe të përmirësojnë skemat e mbështetjes për projektet e energjisë së rinovueshme duke futur oferta konkurruese për mbështetjen e burimeve të rinovueshme. Legjislacioni i nevojshëm duhet të ndryshohet për të arritur këto qëllime.

Ka pasur disa përparime në zbatimin e Fondit për Efiçiencë të Energjisë. Kosova duhet t’i japë prioritet investimeve për efikasitet energjetik në ndërtesat e banimit dhe në sektorin privat, duke shtuar përpjekjet për të monitoruar dhe verifikuar kursimet e energjisë, duke përfshirë funksionalizimin e platformës online për monitorimin dhe verifikimin e efiçiencës së energjisë. Kosova duhet të marrë parasysh rimbushjen e fondit dhe të zbatojë legjislacionin dytësor të nevojshëm për zbatimin e Ligjit për efiçiencën e energjisë. Fondi duhet të mobilizojë investimet për energji në sektorin rezidencial dhe atë privat. Duhet të dizajnohet një mekanizëm rrotullues për sektorët rezidencialë dhe privatë për të siguruar qëndrueshmëri afatgjatë të fondit. Kapacitetet e Agjencisë për Siguri Bërthamore dhe Mbrojtje nga Rrezatimi mbeten të dobëta dhe Kosova ende nuk ka gjetur një zgjidhje për ruajtjen e përkohshme të mbeturinave radioaktive. Kosova duhet të miratojë Rregulloren për Emergjencën dhe Monitorimin e Rrezatimit dhe një plan emergjence radiologjike.

Burimi: ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/kosovo-report-2021_en

Përgaditi: https://bbgreenkosova.com/