‘Mushkritë e botës’: Çfarë do të ndodhte po të zhdukej pylli i Amazonës?
E quajnë “mushkritë e botës”. Por, pylli i Amazonës po zhvogëlohet në shkallë alarmante. Po të vazhdojë me këtë ritëm dhe po të zhduket krejtësisht, pasojat në planetin tonë do të jenë shkatërruese.
Amazona, një brez i gjerë i pyjeve tropikale që pushton pjesë të Bolivisë, Kolumbisë, Ekuadorit, Guajanës Franceze, Guajanës, Perusë, Surinamit, Venezuelës – por mbi të gjitha, 60 përqind të Brazili – ka humbur betejën kundër shpyllëzimit për dekada të tëra.
Para viteve 1970, vetëm në Brazil, ajo përbënte 1.54 milionw kilometra katrorë. Që nga ai vit, ajo po bie në mënyrë të vazhdueshme, duke u shkatërruar pak nga pak nga prerjet e paligjshme dhe plantacionet e sojës, sipas Greenpeace.
Në vitin 2018, pjesa e pyjeve në Brazil zinte 1.274 milionw metra katrorë, por me një qeveri të re, anti-mjedisore në vend, kjo shifër parashikohet nga vëzhguesit që të bjerë shpejt.
Amazona mban 10 përqindëshin më të madh të të gjitha llojeve të bimëve dhe kafshëve të njohura në planetin tonë. Rreth 30 milion njerëz e quajnë atë shtëpi në të cilën 2.7 milion prej të cilëve janë autoktonë.
Ky pyll gjithashtu ruan 100 miliardë ton karboni dhe, sipas Federatës Botërore të Jetesës së egër, filtron dioksidin e karbonit nga ajri që thithim dhe kontrollon klimën tonë përmes evapotranspirimit. Më poshtë, do të shikojmë se çfarë do të ndodhte nëse ky entitet i rëndësishëm dhe i fuqishëm do të zhdukej plotësisht, duke marrë me vete misteret e pashpjegueshme të Amazonës.
Reshjet e shiut
Një studim të publikuar në vitin 2012 në revistën Nature tregoi se Amazona ishte përgjegjëse për sjelljen e shiut në rajonin përreth dhe se “Shpyllëzimi mund të zvogëlojë reshjet në një rajon të gjerë, edhe pse nxit shtimin e reshjeve në zonën e menjëhershme ku ndodhi ai shpyllëzim”.
“Shpyllëzimi në Amazonë mund të zvogëlojë ndjeshëm reshjet në pjesët pa pyje të jugut të Brazilit, një zonë e pasur bujqësore, si dhe Paraguait dhe Uruguajit …” dhe më gjerë.
Thatësirë e shtuar
Çfarë ndodh kur ka më pak shi? Ka më pak ujë për të pirë, natyrisht; një thatësirë e fundit në Sao Paulo mendohet të jetë përkeqësuar nga shpyllëzimi i Amazonës. Më pak shi gjithashtu do të thotë se ka më pak ujë për bujqësi – ironike, pasi që “reshjet në Amazonë gjithashtu ndihmojnë në furnizimin me ujë të shumë fermerëve të sojës që po pastrojnë pyllin”, sipas National Geographic.
Thatësirat do të përkeqësohen ndërsa më shumë pemë do të priten, duke kërcënuar furnizimin me ushqim dhe ujë të pijshëm.
Më shumë gaze serë
Prerja e pemëve të tjera në Amazonë – duke i lënë të gjitha të tjerat mënjanë – do të çonte në një ndryshim në të cilin do të lëshoheshin “sasi të jashtëzakonshme të gazrave serë që ngrohin planetin”, thotë National Geographic.
Ndërsa studiuesi i pyjeve tropikale Adriane Esquivel-Muelbert i tha revistës se, “Nëse ngatërrohemi me Amazonën, emetimet e dioksidit të karbonit do të rriten aq masivisht sa të gjithë do të vuajnë.” Përkatësisht, me cilësinë më të dobët të ajrit dhe temperaturat më të nxehta globale.
Më shumë përmbytje
Tashmë Amazona po pëson zvogëlim të reshjeve me rreth 25 përqind në disa rajone, dhe kur arrijnë shirat ato sjellin përmbytje të mëdha. Ky skenar – thatësira të tepërta, të ndjekura nga shtytjet në rritje të përmbytjeve – do të intensifikoheshin vetëm nëse zjarri do të zhdukej. Dhe jo vetëm pylli, por klima e përgjithshme e rajonit, shkruan National Geographic, “po lëkundet më egër … [dhe] pasojat do të ndjehen shumë më gjerë.”
Humbja e biodiversitetit
Shtëpi për një numër të jashtëzakonshëm të llojeve të bimëve, kafshëve, insekteve dhe kërpudhave, Amazona përmban një grup të pasur të jetës që ekziston në Tokë, dhe njdonjë specie e re zbulohet çdo ditë.
Në vitin 2012, The Guardian po kumbonte zilen e alarmit për speciet e kërcënuara dhe të rrezikuara, duke raportuar se “shumica përballen me një dënim të ngadaltë … me vdekje, ndërsa nivelet e tyre të shumimit bien dhe konkurrenca për ushqim bëhet më e fortë.”
Po u shkatërrua Amazona, shumica prej këtij diversiteti shkojnë bashkë me të – duke fshirë një ekosistem të tërë në të njëjtën kohë.
Humbja e mundësive shëruese
Pse duhet të kujdesen njerëzit për këtë humbje të specieve? “Është një lloj klisheje që kurimi për kancerin mund të jetë në Amazonë, por është gjithashtu në një farë mënyre e vërtetë,” tha Esquivel-Muelbert për National Geographic.
Ndërsa Rainforest Trust nënvizon në faqen e saj të internetit, se gati 90 përqind e sëmundjeve njerëzore janë të shërueshme me ilaçe pa recetë që ndodhen në natyrë, si helmi i gjarprit, myku dhe një kaçubë e quajtur periwinkle – disa prej të cilave e kanë origjinën e tyre në Amazonë.
Sa shërime të ardhshme do të humbasin me prishjen e pyjeve? Askush nuk e di me siguri.
Zjarre më të mëdha, më të gjata
Humbja e pemëve të Amazonës, e cila ka shkaktuar një humbje shiu dhe një rritje të kushteve të thatësirës, ka çuar në një rritje të zjarreve që janë më të mëdha se kurrë dhe që digjen për shumë më gjatë se paraardhësit e tyre. Këto zjarre lëshojnë akoma më shumë karbon në atmosferë, duke përkeqësuar disa prej kushteve tashmë të theksuara këtu, si një klimë gjithnjë e më e nxehtë.
Njerëz më të varfër
Amazona është shtëpi jo vetëm për bimët dhe speciet shtazore, por edhe për njerëzit, shumë prej të cilëve mbështeten tek pyjet për jetesën e tyre. “Pyjet në botë … sigurojnë ushqim, energji, të ardhura dhe bimë mjekësore për 300 milionë njerëz,” thekson The Guardian.
Dhe ndërsa pyjet bien, njerëzit që jetojnë në ta ose rreth tyre dhe varen prej tyre varfërohen. Pa pyjet, njerëzit migrojnë në qytete ose shpërngulen në vendet më të pasura në kërkim të punës.
Burimi: RD
Foto: Wikipedia