“Thyerja e kufijve” dokumentari për Ndryshimet Klimatike

Nga Behare Bajraktari, Prishtinë 19/10/2021

Film dokumentari “Thyerja e kufijve” u shfaq mbrëmë në Kino Armata në Prishtinë  në kuadër të fushatës së nisur ditë më parë në Kosovë  ‘Ndryshimet Klimatike në Kosovë – Vepro Tani’.

Fushata për ndryshimet klimatike e nisur nga Ambasada e Britanisë së Madhe, Ambasada e Italisë  dhe Unionit Ndërkombëtarë në Kosovë mbrëmë solli në vazhdën e fushatës transmetimin e film dokumentarit të Sir David Attenborough.

Ambasadori i Britanisë së Madhe Nicholas Abbott dhe ambasadori i Italisë  Antonello De Riu si dhe Kordinatorja për Zhvillim e UN në Kosovë Ulrike Richardson mbajtën fjalën hapëse rreth ndryshimeve klimatike dhe për veprimet e menjëhershme që duhen marrë si në Kosovë ashtu edhe në vendet te tjera për t’i ulur emetimet e CO2, për ta ulur ngrohjen globale në 1.5 gradë celcius dhe shkojmë drejt transformimit të gjelbër.

Para së të shfaqej film dokumentari “Thyerja e kufijve” u mbajt edhe një panel diskutimi për çështjen e ndryshimeve klimatike me njerëz të fushave të ndryshme siç ishtë rektori i UBT-të Edmond Hajrizi i cili foli rreth transformimit teknologjik-mjedisorë në aspektin universitar dhe zhvillimor me ide dhe plane konkrete, ndërsa drejtori i Doku Fest-it’ Eroll Bilibani foli për rolin që e ka filmi dhe dokumenarët në ndërgjegjësimin mjedisorë ku u dha edhe një film i metrazhit të shkurt të punuar nga nxënës të angazhuar në ‘Doku-fest’. Në këtë panel ishte e ftuar edhe këshilltarja e presidentës zonjës Osmani-Sadiru, Learta Hollaj e cila foli në këndvëshrtimin institucional për hapat që do t’i marrin në të ardhmën, sidomos që presidenca do të jetë e para e cila do ta transformojë ndërtesën në aspektin mjedisorë si dhe kur zonja Hollaj ka avokuar si shoqëri civile paraprakisht për çështjet mjdisore. Ndërsa Rinora Gojani nga’ Ballkan Green Fondation’, foli për shumë çështje të përditshme të njerëzve që ndikojnë në mjedis. Ky panel u moderua nga zyrtarja e UNICEF-it në Kosovë Dafina Zuna-Hoxha, zyrtare për marrëdhënie me publikun.

Bashkimi i Botës për Ndryshimet Klimatike do të bëhet nga Britania e Madhe e cila do të presë Konferencën e 26 -të të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike (COP26) në Glasgow më 31 tetor – 12 nëntor 2021. Samiti COP26 do të sjellë palët së bashku për të përshpejtuar veprimin drejt qëllimeve të Marrëveshjes së Parisit dhe Konventës në Kuadër të OKB -së për Ndryshimet Klimatike.

Mbretëria e Bashkuar është e angazhuar të punojë me të gjitha vendet dhe të bashkojë forcat me shoqërinë civile, kompanitë dhe njerëzit në vijën e parë të ndryshimit të klimës për të frymëzuar veprimet klimatike përpara COP26. Para këtij samiti filloi edhe fushata në Kosovë për ndryshimet klimatike si dhe shfaqja premirë e dokumentarit “”Breaking Boundaries” të britanezit  Sir David Attenborough.

Ky dokumentar tregon historinë e zbulimit më të rëndësishëm shkencor të kohës sonë – se njerëzimi e ka shtyrë Tokën përtej kufijve që e kanë mbajtur Tokën të qëndrueshme për 10.000 vjet, që nga fillimi i qytetërimit. Filmi 75-minutësh e çon audiencën në një udhëtim të zbulimit të pragjeve planetarë që nuk duhet të tejkalojmë, jo vetëm për stabilitetin e planetit tonë, por për të ardhmen e njerëzimit. Ajo ofron zgjidhjet që mund dhe duhet të vendosim tani nëse duam të mbrojmë sistemet e mbështetjes së jetës së Tokës.

‘Thyerja e kufijve’: Shkenca e planetit tonë është një film dokumentar i vitit 2021 i drejtuar nga Jon Clay, dhe i prezantuar nga David Attenborough dhe shkencëtari Johan Rockström.

‘Thyerja e kufijve’ fokusohet në ndryshimin e klimës. Në fund të filmit, shkencëtari i shkëmbinjve koralorë Terry Hughes shihet i mërzitur që i është dashur të marrë pjesë në misionet e monitorimit të zbardhimit të koraleve.

Sir David Frederick Attenborough, është një transmetues anglez, autor dhe historian i natyrës. Ai është më i njohur për shkrimin dhe prezantimin, së bashku me ‘Njësinë e Historisë Natyrore’ të BBC, nëntë seritë dokumentare të historisë natyrore që formojnë koleksionin ‘Jeta’ që përbëjnë një studim gjithëpërfshirës të jetës së kafshëve dhe bimëve në Tokë.

Filmi u publikua në Netflix më 4 qershor 2021.  Krahas publikimit të filmit, u botua një libër me të njëjtin emër, me një parathënie nga Greta Thunberg. Filmi u drejtua nga Jon Clay, dhe prodhues ekzekutiv nga Alastair Fothergill, Colin Butfield, Kate Garëood, Keith Scholey , dhe Jochen Zeitz.  Muzika origjinale u kompozua nga Hannah Cartëright dhe Ross Tones.

Attenborough ishte shfaqur më parë në dy filma të tjerë Netflix Origjinal, Planeti ynë dhe David Attenborough: Një jetë në planetin tonë.

Pritja për dokumentarin

“Thyerja e kufijve” mund të ketë informacion interesant – madje kritik – për të përcjellë mbi të ardhmen e specieve tona dhe fatin e planetit. Por forma është aq e çmendur sa mesazhi pothuajse humbet në ngatërresë.  Calum Marsh

Rishikimet e ‘Thyerjes së Kufijve’ ishin përgjithësisht të përziera. Në faqen e grumbullimit të rishikimeve Rotten Tomatoes, e cila i kategorizon rishikimet vetëm si pozitive ose negative, 50% e dhjetë vlerësimeve janë pozitive, me një vlerësim mesatar prej 6.20/10.

Kevin Maher i dha filmit tre nga pesë yje. Calum Marsh i Neë York Times kritikoi filmat që përdorin vizualizime, veçanërisht njerëzit CGI, si “qesharake” në fuqi.

Elle Hunt vuri në dukje se filmi është i pazakontë në krahasim me shumicën e dokumentarëve të Attenborough në atë që fokusohet në rënien planetare.

Nick Allen i RogerEbert.com i dha filmit dy yje nga pesë.

Kush është David Attenborough?

Attenborough është një ish -menaxher i lartë në BBC, pasi kishte shërbyer si kontroller i BBC 2 dhe drejtor i programimit për Televizionin BBC në vitet 1960 dhe 1970. Filografia e tij si shkrimtar, prezantues dhe narrator përfshin tetë dekada; përfshin Zoo Quest, Natural Ëorld, Wildlife on One, ekskluzivitetin Planet Earth, The Blue Planet dhe vazhdimin e tij. Ai është personi i vetëm që ka fituar BAFTA për programet në të zezë dhe të bardhë, ngjyra, me rezolucion të lartë, 3D dhe 4K.

Ndërsa puna e mëparshme e Attenborough u përqëndrua më shumë në mrekullitë e botës natyrore, puna e tij e mëvonshme ka qenë më e zëshme në mbështetje të shkaqeve mjedisore. Ai ka avokuar për rivendosjen e biodiversitetit planetar, kufizimin e rritjes së popullsisë, energjinë e rinovueshme, zvogëlimin e konsumit të mishit dhe caktimin e më shumë zonave për ruajtjen natyrore. Ai është kritikuar për shprehjen e pikëpamjeve të diskutueshme mbi mbipopullimin njerëzor.  Ai e konsideron filmin e tij dokumentar të vitit 2020, David Attenborough: A Life On Our Planet, deklaratën e tij personale të dëshmisë për jetën dhe të ardhmen.

Në 2018 dhe 2019, Attenborough mori Çmimet Primetime Emmy për Narrator të Jashtëzakonshëm.

Vitet e para në BBC

Pas largimit nga Marina, Attenborough mori një pozicion duke redaktuar tekste shkencore për fëmijë për një kompani botuese. Ai shpejt u zhgënjye nga puna dhe në 1950 aplikoi për një punë si producent radio në BBC. Edhe pse ai u refuzua për këtë punë, CV -ja e tij më vonë tërhoqi interesin e Mary Adams, kreut të departamentit të Bisedimeve (transmetimit faktik) të shërbimit televiziv të ri të BBC -së. Attenborough, si shumica e britanikëve në atë kohë, nuk zotëronte një televizor dhe ai kishte parë vetëm një program në jetën e tij.  Sidoqoftë, ai pranoi ofertën e Adams për një kurs trajnimi tre-mujor dhe në 1952 ai u bashkua me BBC me kohë të plotë. Fillimisht u dekurajua të mos shfaqej në kamera sepse Adams mendoi se dhëmbët e tij ishin shumë të mëdhenj, ai u bë producent për departamentin e ‘Folësve’, i cili merrte të gjitha transmetimet jo-fiction. Projektet e tij të hershme përfshinin kuizin Animal, Perime, Mineral dhe Song Hunter, një seri për muzikën popullore të paraqitur nga Alan Lomax.

Shoqëria e Attenborough me programet e historisë natyrore filloi kur ai prodhoi dhe prezantoi serinë me tre pjesë të modeleve të kafshëve. Programi i lidhur me studion paraqiti kafshë nga kopshti zoologjik i Londrës, me natyralistin Julian Huxley duke diskutuar përdorimin e tyre të maskimit, aposematizmit dhe shfaqjeve të miqësisë. Përmes këtij programi, Attenborough u takua me Jack Lester, kuratorin e shtëpisë së zvarranikëve të kopshtit zoologjik, dhe ata vendosën të bëjnë një seri për një ekspeditë për mbledhjen e kafshëve. Rezultati ishte Zoo Quest, transmetimi i parë në 1954, ku Attenborough u bë prezantues në një njoftim të shkurtër për shkak të Lesterit që u sëmur.

Mjedisi

Attenborough në 2003 në fillimin e ARKive – një nismë globale me misionin e “promovimit të ruajtjes së specieve të kërcënuara në botë, përmes fuqisë së imazheve të kafshëve të egra”.

Programet e Attenborough kanë përfshirë shpesh referenca për ndikimin e shoqërisë njerëzore në botën natyrore. Episodi i fundit i Planetit të Gjallë, për shembull, fokusohet pothuajse tërësisht në shkatërrimin e mjedisit nga njerëzit dhe mënyrat se si mund të ndalet ose përmbyset. Përkundër kësaj, ai është kritikuar se nuk i ka dhënë rëndësi të mjaftueshme mesazheve mjedisore. Në vitin 2018, ndërsa promovonte Dinastitë, ai tha se mesazhet e përsëritura mbi kërcënimet ndaj jetës së egër në programim mund të ishin një “fikje” për shikuesit. Disa ambientalistë mendojnë se programet si ato të Attenborough japin një pamje të rreme të shkretëtirës idilike dhe nuk bëjnë aq sa duhet për të pranuar se zona të tilla po shkelen gjithnjë e më shumë nga njerëzit. Sidoqoftë, urgjenca e shtuar e mesazheve mjedisore në filma të tillë si Zhdukja: Faktet, Ndryshimet Klimatike – Faktet dhe Një Jetë në Planetin Tonë nga 2019 dhe 2020 mori vlerësime.

Në 2005 dhe 2006, ai mbështeti një projekt BirdLife International për të ndaluar vrasjen e albatrosit nga anijet e peshkimit me litarë. Ai i dha mbështetje fushatës së ËËF për të caktuar 220,000 kilometra katrorë të pyjeve tropikale të Borneos si një zonë të mbrojtur.

Gjatë pandemisë COVID-19, Attenborough avokoi në emër të Shoqërisë Zoologjike të Londrës (ZSL) dhe përpjekjeve të saj për ruajtjen, të cilat janë ndikuar nga pasojat ekonomike nga pandemia. Në vitin 2020, Attenborough u emërua si anëtar i Këshillit të çmimeve Earthshot,  një iniciativë e Princit Ëilliam për të gjetur zgjidhje për çështjet mjedisore. Ai është një mbrojtës i Miqve të Parkut Richmond dhe shërben në bordin këshillues të revistës BBC Ëildlife.

Attenborough fillimisht ishte skeptik në lidhje me ndikimin e njeriut në ndryshimet klimatike, dhe deklaroi se një ligjëratë e vitit 2004 më në fund e bindi se njerëzit ishin përgjegjës. Ai heshti për këtë çështje deri në 2006. Ai mbështeti Glyndebourne në aplikimin e tyre të suksesshëm për të marrë lejen e planifikimit për një turbinë me erë në një zonë me bukuri të jashtëzakonshme natyrore, dhe dha dëshmi në hetimin e planifikimit duke argumentuar në favor të propozimit.  Në filmin e tij dokumentar të vitit 2020 David Attenborough: A Life On Our Planet, Attenborough avokon që njerëzit të miratojnë një dietë vegjetariane ose të zvogëlojnë konsumin e mishit për të shpëtuar kafshët e egra, duke vënë në dukje se “planeti nuk mund të mbështesë miliarda mish-ngrënës”./BB Green Kosova