WWF dhe Bankwatch qeverive të Ballkanit Perëndimor: Hiqeni stimulimin për hidrocentralet e vogla
Fondi Botëror për Natyrën (WWF) dhe Bankwatch u kanë bërë thirrje qeverive të Ballkanit Perëndimor të heqin stimujt për hidrocentrale të vogla, të cilët paraqesin kërcënimin më të madh për lumenjtë e fundit të Evropës me rrjedhje të lirë.
Ekosistemet e ujërave të ëmbla po zhduken me një shpejtësi alarmante. Sipas Raportit të fundit mbi jetën në planet, numri i popullatave të specieve të ujërave të ëmbla është ulur me 84 përqind që nga viti 1970. Mbi 60 përqind e lumenjve në Evropë janë në gjendje të keqe, kryesisht për shkak të degradimit dhe shkatërrimit nga ndërtimi i digave, hidrocentraleve, kanaleve, shfrytëzimit të pakontrolluar të rërës dhe zhavorrit, infrastrukturës së navigimit të planifikuar keq, etj.
“Pra, nuk është për t’u habitur që Evropa ka zonat më të degraduara të lumenjve. Prandaj, në Ditën botërore të lumenjve (u shënua më 27 shtator), është e rëndësishme të kujtojmë se ka pjesë të kontinentit të vjetër, ku lumenjtë ende rrjedhin lirshëm. Rajoni ynë është shtëpi e lumenjve të fundit me rrjedhë të lirë në Evropë, dhe ata fatkeqësisht janë nën presion të madh sot”, thuhet në deklaratën e përbashkët.
Nxitjet për prodhuesit e energjisë elektrike nga hidrocentralet e vogla janë arsyeja kryesore pse rreth 2,700 hidrocentrale të vegjël janë planifikuar në të gjithë Ballkanin Perëndimor.
Deklarata nuk tregon se nëse nuk ndalen, qindra lumenj do të shkatërrohen dhe se supozohet se me ndërtimin e tyre mund të humben 5,000 km lumenj të paprekur.
“Zgjerimi i hidrocentraleve të vogla është një nga kërcënimet më të mëdha për lumenjtë në Ballkanin Perëndimor. Për t’i bërë gjërat edhe më absurde, këto projekte të pakuptimta sponsorizohen drejtpërdrejt nga fondet e shtetit dhe nuk sjellin ndonjë përfitim për sektorin e energjisë ose shtetit. E kanë kuptuar këtë edhe qytetarët, të cilët nëpërmjet nismave të ndryshme u bëjnë thirrje vendeve të tyre të ndalojnë ndërtimin e hidrocentraleve të vogla. Tani është koha e duhur që Ballkani Perëndimor të heqë stimujt për të shkatërruar natyrën dhe për të mbrojtur lumenjtë e fundit të egër të Evropës”, tha Zoran Matelak, koordinator i programit të ujërave të ëmbla në WWF Adria.
Në dhjetë vitet e fundit, numri i hidrocentraleve në Ballkanin Perëndimor është katërfishuar në 10 MW.
Nga kjo është e qartë, shtojnë ata, se qeveritë e vendeve në rajon i japin përparësi zhvillimit të hidrocentraleve të vogla. Të dhënat për vitin 2018 tregojnë se në nivelin rajonal, 70 përqind e të gjithë stimujve për burimet e ripërtëritshme të energjisë janë shpenzuar në hidrocentrale të vogla. Prandaj, ato prodhuan vetëm 3.6 përqind të energjisë elektrike totale në rajon.
“Bashkimi Evropian tashmë ka braktisur modelin e çmimeve stimuluese për të gjitha, përveç për projekteve më të vogla, ato nën 500 kw, kështu që modeli ekzistues i stimujve në shumicën e vendeve të Ballkanit Perëndimor është në kundërshtim me rregullat e BE-së për ndihmën shtetërore për mbrojtjen e mjedisit dhe energjisë”, shpjegon Pipa Gallop, këshilltare e Energjisë për Evropën Juglindore të organizuar nga Bankwatch.
Qeveritë urgjentisht kanë nevojë të ndryshojnë kornizat ligjore dhe rregulloret për të parandaluar shkatërrimin e mëtejshëm të panevojshëm të lumenjve. Dëmi i madh mjedisor dhe social i shkaktuar nga hidrocentralet e vogla, duke pasur parasysh sasinë e energjisë elektrike të prodhuar, tashmë është njohur nga Komuniteti i Energjisë dhe Grupi i ekspertëve teknikë të BE-së për taksonominë financiare, siç paraqitet në dokumentin e BE-së mbi Parimet për hidroenergji të qëndrueshme në Ballkanin Perëndimor. Por vendet në rajon po punojnë shumë ngadalë për të diversifikuar përdorimin e burimeve të ripërtëritshme të energjisë dhe për të ndaluar stimujt, theksuan ata.
“Duke qenë se vendet e Ballkanit Perëndimor po kalojnë nëpër procesin e vendosjes së politikave dhe qëllimeve të tyre në lidhje me prodhimin e energjisë elektrike nga burimet e rinovueshme deri në vitin 2030, është koha për të ndaluar stimujt. Në vend të kësaj, ne duhet të përqendrohemi në zgjidhje alternative që kanë shumë më pak ndikim në natyrë dhe në qytetarë. Këto përfshijnë rritjen e efikasitetit të energjisë ose investimin në prodhimin e energjisë elektrike nga dielli ose era, për çka ka potencial të madh në rajon nëse planifikohet siç duhet, me pjesëmarrjen e publikut,” përfundon Gallop./bbgreenkosova
Burimi: N1
Foto: Prishtinainsight